Cholesterol
Cholesterol is een vetachtige stof. Uw lichaam gebruikt cholesterol om cellen, hormonen en gal te maken. Uw lichaam maakt cholesterol aan in de lever. Daarnaast neemt u cholesterol op uit de voeding.
HOE ONTSTAAT EEN HOOG CHOLESTEROL?
Het cholesterolgehalte van uw bloed is veranderlijk. Het neemt bijvoorbeeld toe, als er veel verzadigd vet in uw voeding zit. Verzadigd vet zit vooral in room, boter, volle melkproducten, volvette kaas, vet vlees, koekjes, gebak en snacks.
Sommige mensen hebben aanleg voor een hoog cholesterol. Het lichaam maakt dan zelf te veel cholesterol aan. Hoe dat komt weten we niet. Uw cholesterol kan ook hoog zijn door een erfelijke stoornis in de vetstofwisseling. Dit komt bij 1 op de 450 mensen voor. In families met deze stoornis komen vaak al vóór het 60 levensjaar hart- en vaatziekten voor.
KAN HET KWAAD?
Een verhoogd cholesterol is geen ziekte en geeft op zich geen klachten. Maar als u jarenlang een verhoogd cholesterol heeft, kan cholesterol zich in de vaatwand ophopen. Uw bloedvaten worden daardoor nauwer en kunnen op den duur dicht gaan zitten. Dat kan klachten geven aan hart en vaten, bijvoorbeeld angina pectoris, een hartinfarct of een beroerte.
Er bestaat goed cholesterol (HDL-cholesterol) en slecht cholesterol (LDL-cholesterol). Het HDL-cholesterolgehalte van uw bloed mag hoog zijn, dat is juist goed voor uw vaten. Maar als het LDL-cholesterolgehalte hoog is kunnen uw bloedvaten verstopt raken en heeft u meer kans op hart- en vaatziekten.
Een verhoogd cholesterol is slechts één risicofactor voor het krijgen van hart- en vaatziekten. De kans op hart- en vaatziekten wordt groter als er ook andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten zijn, zoals roken, diabetes (suikerziekte) en hoge bloeddruk.
WANNEER WORDT UW CHOLESTEROL GEMETEN?
Wanneer er ook andere factoren zijn die uw kans op hart- en vaatziekten vergroten, is het verstandig uw cholesterolwaarden te laten meten. De cholesterolwaarden worden gemeten:
-
als u een hart- of vaatziekte heeft of klachten die daarop wijzen, zoals angina pectoris (pijn op de borst bij inspanning), een hartinfarct of een beroerte;
-
als u diabetes heeft;
-
bij een bloeddruk waarbij de bovendruk 140 mmHg of hoger is;
-
bij mannen boven de 50 jaar die roken en bij vrouwen boven de 55 jaar die roken;
-
bij overgewicht;
-
als u een ouder, broer of zus heeft die vóór de leeftijd van 60 een hart- en vaatziekte had;
-
of als u een ouder, broer, zus of kind heeft die een sterk verhoogd cholesterol heeft of had.
Als uit al deze risicofactoren samen blijkt dat uw risico op hart- en vaatziekten echt verhoogd is, kan het zinvol zijn, naast het opvolgen van de adviezen, medicijnen te gebruiken om de kans op hart- en vaatziekten te verminderen.
ADVIEZEN
Een gezonde leefstijl is voor iedereen van belang om de kans op hart- en vaatziekten te verminderen. Dat kan betekenen dat u bepaalde leefgewoontes moet veranderen.
-
Als u rookt is het heel belangrijk dat u hiermee stopt omdat uw risico op hart- en vaatziekten hierdoor sterk vermindert.
-
Zorg daarnaast voor een gezonde voeding: eet gevarieerd en niet te veel. Eet vooral groente, fruit, aardappels en volkorenproducten. Kies voor magere melkproducten, magere kaas, mager vlees, kip of vis. Eet weinig verzadigde vetten, want deze verhogen het cholesterolgehalte. (Verzadigd vet zit vooral in room, roomboter, volle melk, gewone kaas, koffiecreamer, margarine, gebak, koekjes, snacks en vette vleesproducten). Kies in plaats daarvan voor onverzadigde vetten; dat is beter voor uw cholesterol. Dieetmargarine en plantaardige olie zoals olijfolie bevatten onverzadigde vetten. Gebruik deze producten op uw brood en om in te bakken in plaats van producten die verzadigd vet bevatten. Vaak staat op de verpakking welke vetten een product bevat.
-
Drink niet meer dan twee glazen alcohol per dag en niet iedere dag; meer alcohol kan uw cholesterol verhogen.
-
Zorg dat u in ieder geval vijf dagen per week een half uur intensief beweegt, bijvoorbeeld stevig wandelen, fietsen, zwemmen of tuinieren. Gezonde voeding en actief bewegen helpen tegen overgewicht.
-
Als u diabetes of hoge bloeddruk heeft zal de behandeling hiervan de kans op hart- en vaatziekten verder verminderen.
MEDICIJNEN
Niet iedereen met een hoog cholesterol hoeft medicijnen te nemen om het cholesterol te verlagen. Vaak is het voldoende de adviezen op te volgen om uw risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Cholesterolverlagende medicijnen (simvastatine of pravastatine) worden aangeraden:
-
bij een sterk verhoogd cholesterolgehalte (een cholesterol van 8 of hoger);
-
als u een hart- en vaatziekte heeft (gehad) en uw LDL-cholesterol is te hoog;
-
als u diabetes mellitus heeft en uw LDL-cholesterol is te hoog.
Heeft u geen hart- en vaatziekte gehad en geen diabetes mellitus, dan wordt gekeken naar
-
uw leeftijd,
-
uw geslacht (man of vrouw),
-
de verhouding tussen uw totale cholesterol en uw HDL-cholesterol (het ‘goede’cholesterol),
-
of u rookt,
-
de hoogte van uw bloeddruk.
HOE GAAT HET VERDER?
Of en hoe vaak u gecontroleerd moet worden, hangt af van uw risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Als u cholesterolverlagende medicijnen krijgt, wordt vooral uw LDL-cholesterol na enkele weken tot een paar maanden gecontroleerd. Daarna wordt u jaarlijks gecontroleerd waarbij naar alle risicofactoren wordt gekeken.
EEN HOOG CHOLESTEROL
Cholesterol is een vetachtige stof die nodig is voor het aanmaken van cellen, hormonen en gal. Uw lichaam maakt zelf cholesterol aan in de lever. Daarnaast neemt u cholesterol op uit de voeding.
Sommige mensen hebben aanleg voor een hoog cholesterol of een erfelijke stoornis in de vetstofwisseling. Op zich is dat geen ziekte, maar als u jarenlang te veel cholesterol in uw bloed heeft, kan het zich in de vaatwand ophopen. Uw bloedvaten worden daardoor nauwer. U heeft dan meer kans op hart- en vaatziekten.Voorbeelden van hart- en vaatziekten zijn vernauwing van de slagaderen (aderverkalking), angina pectoris (pijn op de borst), een hartinfarct of een beroerte.
RISICO OP HART- EN VAATZIEKTEN
Een hoog cholesterolgehalte is één van de risicofactoren voor het krijgen van hart- en vaatziekten. Andere factoren die de kans op hart- en vaatziekten vergroten zijn diabetes mellitus (suikerziekte), hoge bloeddruk, roken, overgewicht, weinig lichaamsbeweging, ongezonde voeding en het drinken van meer dan 2 glazen alcohol per dag. De kans op hart- en vaatziekten is voor mannen groter dan voor vrouwen, en neemt toe naarmate u ouder wordt. Om uw risico op hart- en vaatziekten te kunnen inschatten, kijken we naar alle risicofactoren.
HET VOEDINGSADVIES
Een gezonde leefstijl is voor iedereen van belang om de kans op hart- en vaatziekten te verminderen. Daarbij hoort gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging, een normaal gewicht en niet roken. De basis van ieder voedingsadvies is: eet gezond en gevarieerd. Let bij een hoog cholesterol op de volgende punten:
-
let op vet;
-
neem magere producten;
-
vervang producten met verzadigd vet door die met onverzadigd vet;
-
beperk het cholesterol in uw voeding.
Let op vet
Vervang producten met verzadigd vet door producten met onverzadigd vet of magere producten:
-
kies (dieet)halvarine, olie en vloeibare bak- en braadproducten in plaats van roomboter, harde margarines en bak- en braadproducten;
-
kies mager vlees en magere vleeswaren (rookvlees) in plaats van vet vlees en vette vleeswaren zoals worst en ontbijtspek;
-
kies Leidse 20+ kaas, 30+ kaas of magere smeerkaas in plaats van volvette kaas (48+ en 60+ kaas, roomkaas);
-
kies magere of halfvolle melk en melkproducten in plaats van volle melk en melkproducten;
-
kies verstandige tussendoortjes (zie verder) in plaats van snacks, taart, koeken/koekjes, cake, chocolade enz.
Beperk het cholesterol in uw voeding
Eet zo min mogelijk (hooguit eens in de twee weken) lever, nier, paling of garnalen en hooguit drie eieren per week.
LICHAAMSGEWICHT
Als u te zwaar bent, kan afvallen helpen het cholesterolgehalte in uw bloed te verlagen. Een gewichtsvermindering van 10 procent heeft effect. Op een verantwoorde manier afvallen en een goed gewicht behouden is niet eenvoudig. Neem eventueel contact op voor advies.
ALGEMEEN VOEDINGSADVIES MET AANDACHTSPUNTEN VOOR EEN HOOG CHOLESTEROL
Gebruik dagelijks gemiddeld de volgende hoeveelheden:
-
8-12 glazen (11/2 liter) vocht (zoals water, koffie, thee, vruchtensap en frisdrank), waarvan 2-3 glazen magere of halfvolle melk (-producten) (300-450 ml);
-
5-7 sneden bruin- of volkorenbrood, dun besmeerd met (dieet)halvarine;
-
1-2 plakken 20+ of 30+ kaas (20-40 gram);
-
1-2 plakken magere vleeswaren (15-30 gram), zoals rookvlees, fricandeau, kip- of kalkoenfilet;
-
2 porties fruit (200 gram);
-
3-5 aardappelen (150-250 gram) of 2 opscheplepels gekookte rijst (125-175 gram) of 3 opscheplepels gekookte pasta (zoals macaroni en spaghetti) of peulvruchten (125-175 gram);
-
3-4 grote lepels groenten (150-200 gram);
-
een stukje mager vlees (100 gram), vis (1 à 2 maal per week), gevogelte of een ei (maximaal drie per week);
-
1 eetlepel (dieet)margarine, vloeibaar bak- en braadvet of olie voor de bereiding van de warme maaltijd.
Tussendoortjes
Geschikte tussendoortjes die passen in een gezonde voeding zijn:
-
biscuits, rijstwafels, popcorn, kroepoek, Japanse mix, zoute stokjes, een toastje met magere smeerkaas of vis;
-
rauwkost, bijvoorbeeld: bloemkoolroosjes, kerstomaatjes, komkommer, radijs, bleekselderij en wortel;
-
noten zoals walnoten, hazelnoten en amandelen. Noten zijn rijk aan vet, maar wel van de goede soort.
Wees matig met alcohol
Een glaasje alcohol kan geen kwaad, maar drink niet meer dan twee glazen op een dag en liefst niet elke dag.